Μπερδέκλη Ελευθερία, Ψυχολόγος
Η συμβουλευτική θεραπευτική διαδικασία στα παιδιά ασκείται με διαφορετικό τρόπο από αυτόν των ενηλίκων. Η εξασφάλιση της συνεργασίας και συμμετοχής του παιδιού στη συμβουλευτική συνεδρία απαιτεί συνδυασμό δεξιοτήτων από την πλευρά του συμβούλου. Χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν τεχνικές ελκυστικές, εύκολες και ασφαλείς, λεκτικές και μη, ώστε να δοθεί η ευκαιρία στο κάθε παιδί να «μιλήσει» για ό,τι το απασχολεί.
Η αφήγηση της ιστορίας του από ένα παιδί προϋποθέτει ιδιαίτερη προσοχή, υπευθυνότητα και διακριτικότητα, καθώς είναι μια διαδικασία χρονοβόρα και δύσκολη πολλές φορές. Απαιτεί εξειδικευμένη στήριξη, καθώς ο σύμβουλος καλείται να συντροφεύσει το παιδί στο«ταξίδι» του αυτό. Απαραίτητα χαρακτηριστικά της θεραπευτικής διαδικασίας με παιδιά θεωρούνται: η καλλιέργεια μιας ατμόσφαιρας φιλικής, όπου θα προωθείται το αίσθημα της ασφάλειας στο παιδί, η εγκαθίδρυση μιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ συμβούλου και παιδιού, η χρήση των κατάλληλων θεραπευτικών μέσων που θα βοηθήσουν το παιδί να επικοινωνήσει τα συναισθήματά του, οι πολλές και επαναλαμβανόμενες ευκαιρίες του παιδιού να χρησιμοποιήσει το παιχνίδι του ελεύθερα και ουσιαστικά.
Κάθε παιδί εκλαμβάνεται ως μοναδικό, γι’ αυτό και οι στόχοι της συμβουλευτικής θεραπευτικής διαδικασίας καθορίζονται εξατομικευμένα και περιλαμβάνουν όλες τις πλευρές. Αυτό σημαίνει ότι οι θεραπευτικοί στόχοι εκτός από σαφείς, ρεαλιστικοί και αξιολογήσιμοι, χρειάζεται να αναλύονται σε τέσσερα επίπεδα.
Ως επίπεδο “ένα”, ορίζονται κάποιοι γενικοί, θεμελιακοί στόχοι που αφορούν την όλη διαδικασία και τη συμμετοχή του παιδιού. Το επίπεδο “δυο” περιλαμβάνει τους στόχους των γονέων, οι οποίοι συνήθως αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες της οικογένειας την παρούσα στιγμή. Στο επίπεδο “τρία” είναι οι στόχοι που θέτει ο σύμβουλος έπειτα από την εξατομικευμένη αξιολόγηση που έχει κάνει και τις υποθέσεις που έχει θέσει, ενώ στο επίπεδο “τέσσερα” διακρίνουμε τους στόχουςτου παιδιού. Πρόκειται για στόχους που αναδύονται στη πορεία, τους φέρνει το ίδιο το παιδί συνειδητά ή ασυνείδητα. Οι στόχοι πολλές φορές συγκρούονται και οι προτεραιότητες που δίνει η κάθε πλευρά διαφέρουν. Γι’ αυτό είναι σημαντική η ουσιαστική επικοινωνία και ομαλή συνεργασία όλων μεταξύ τους. Η από κοινού συμφωνία για το τι είναι σημαντικό για το παιδί είναι θεμελιώδες στοιχείο της διαδικασίας, καθώς δεσμεύει κάθε πλευρά να δουλέψει προς την ίδια κατεύθυνση.
Η επαναδιαπραγμάτευση των πρωταρχικών στόχων θεωρείται θεμιτή. Στον κορμό της θεραπευτικής διαδικασίας βρίσκεται η επιλογή και εφαρμογή των κατάλληλων μέσων που θα χρησιμοποιηθούν.
Τα αντικείμενα και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως: βιβλία/ιστορίες, πηλός, κατασκευές, σχέδιο, ζωγραφική,κολλάζ, επιτραπέζια παιχνίδια, ζώα μινιατούρες, κούκλες, φιγούρες, φύλλα εργασίας,Η καταλληλότητα των μέσων και των δραστηριοτήτων καθορίζεται από τους στόχους που έχουν τεθεί, την ιδιοσυγκρασία, τις δυνατότητες και τα ενδιαφέρονται του παιδιού.
Η λήξη της συμβουλευτικής διαδικασίας δεν είναι εύκολη υπόθεση για τον σύμβουλο, καθώς η αναπτυξιακή πορεία των παιδιών περιλαμβάνει διαφορετικά στάδια και ανάγκες, που θέτουν νέα δεδομένα και ζητούμενα, κάθε φορά, στη ζωή του παιδιού. Επίσης, συμπεριφορές εξάρτησης, παλινδρόμησης, στασιμότητας είναι ενδείξεις μη λήξης της διαδικασίας. Ωστόσο, αν κάποιοι στόχοι έχουν επιτευχθεί, αν έχει εντοπιστεί αλλαγή από γονείς και δασκάλους, αν το παιδί επιδεικνύει σχετική αυτονομία, ή αν δεν σημειώνεται περαιτέρω πρόοδος, ή έχει μετατεθεί το ενδιαφέρον του παιδιού και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν οι αντιστάσεις του πλέον εποικοδομητικά είναι καλό η συμβουλευτική να λάβει τέλος.
Αυτό που χρειάζεται να κρατήσουμε είναι ότι το παιδί και ο ψυχισμός του έχουν ανάγκη από σεβασμό, κατανόηση, αποδοχή. Το παιδί τις περισσότερες φορές διαθέτει και τη λύση σε ό,τι το απασχολεί, το μόνο που χρειάζεται είναι ένα ασφαλές και φιλικό περιβάλλον και σεβασμός του χώρου και χρόνου για να «πει» όσα επιθυμεί.